فەلسەفە-ئیلاهیات-دینناسی

چۆن الاعیان الثابتة بەکاربێنین بۆ بوونی خودا؟ زۆرکات بێباوەڕانی ئەم سەردەمە چ بە باکگراوەندی فەلسەفی یان زانستە سروشتیەکان بانگەشەی ئەوە دەکات بوونی خودا ناتەبایە لەگەڵ مەعریفە، بەڵام چی ئەگەر مەعریفە ڕێتێچوو بێت تەنها لەبەر ئەوەی خودا بوونی هەیە؟ با بگەڕێینەوە بۆ لای سۆفی و فەیلەسوفی موسوڵمان ئیبن عەرەبی و سوود ببینین لە تێڕوانینە نایابەکەی بەناوی الاعیان الثابتة.  الاعيان الثابتة کە لێکچوویەکی زۆری هەیە لەگەڵ فۆڕمەکانی ئەفلاتون، دەڵێت جیهانی ماددی تەنها بەرجەستەبوونی کۆمەڵێک فۆڕم یان کرۆکی جێگیرن کە لە جیهانێکی سەربەخۆدان، ئەم جیهانەش بریتیە لە عیلمی خوای پەروەردگار، وە ئەم عەینانە یان کرۆکانە وەکو نەخشە (blueprint) ن بۆ شتەکان. جا لە گفتوگۆیەکی گریمانەییدا ئەکرێت ئیبن عەرەبی بەم شێوە بێباوەڕێک بەخودا بانگێشتی ئیمان بە خودای بکات لەڕێی الاعیان الثابتة. سەرەتا دەبێت پشانی بدات بۆچی ئەم عەینانە بوونیان هەیە و پێویستن بۆ مەعریفە. پاشان دەبێت پشانی بدات بۆچی ئەم عەینانە زەمینەیەکی خاوەن علمیان هەیە کە پێی دەڵێین خودا. بۆ ئاسانکاری تەنها سەرنج ئەخەینە سەر کولیات و قەزیە بیرکاری و لۆجی...

حەقیقەتی بێ لێکدانەوە وەک تەسلیم بوونی فەلسەفی هەندێ فەیلەسوف بۆ ڕزگاربوونیان لە زنجیرەی بێکۆتای لێکدانەوەکان هانا بۆ لای شتێک ئەبەن کە پێی ئەوترێت حەقیقەتی بێ لێکدانەوە Brute facts. حەقیقەتی بێ لێکدانەوە بریتیە لەو شتەی کە هیچ لێکدانەوەیەکی نییە، بۆ نمونە گەردوون، بەپێی هەندێک گەر بپرسین بۆچی گەردوون هەیە ئەڵێن هەیە و تەواو هیچ لێکدانەوەیەکی نییە. جا ئایا کێشەی ئەم تێڕوانینە چییە؟ 1. ئەم تێڕوانینە پێچەوانەی بنەمای PSR ە، کە تا ڕادەیەکی زۆر لە بنەمای هۆکارێتی ئەچێت، بەڵام جیاوازە لێی و دەڵێت هەموو شتێک لێکدانەوەیەکی هەیە، جا ئەو شتە یان لێکدانەوەکەی ناوەکییە بۆ نمونە خودا کە واجبە و واجبێتیەکەی پەیوەستە بە سروشتیەوە، یان لێکدانەوەکەی دەرەکییە بۆ نمونە گەردوون کە مەرجدار و بەندبووە و بەندە لەسەر زاتێکی واجب. ئەم بنەمایە ئەزموونی بەردەوامیش پشتگیری دەکات، بەڵام حەقیقەتی بێ لێکدانەوە پێچەوانەیەتی، پێچەوانەی ئەزموونی بەردەواممانە، هەموو شتێکی ڕۆژانەمان لێکدانەوەیەکی هەیە، یان لە زانستە سروشتیەکان کاتێک شیکاری ڕووداوێکی مێژووی زەویی ئەکەین ئیلا بەدوای لێکدانەوە ئەگەڕێین نەک بڵێین تەواو هەرو...

چۆن بزانین جیهانی دەرەکی ڕاستیە؟  دیکارت گەرچی کەسێکی گومانگەرا نەبووە، بەڵام لە گەشتە فکریەکەیدا دوو جۆر ئارگومێنت پێشکەش ئەکات لە دژی واقع و ئەقڵ و جیهانی دەرەکی. یەکەمیان بریتیە لە ئارگومێنتی شەیتانەکە (لەدژی ئەقڵ): بە سادەیی بریتیە لەوەی هەموو بنەما ئەقڵی و لۆجیکی و بیرکارییەکان تەنها یاریەکی شەیتانین و تۆی پێ فریودەدات. واتا یەک کۆ یەک بۆ نمونە دەکاتە دوو نەک لەبەر ئەوەی حەقیقەتی هەیە بەڵکو لەبەرئەوەی شەیتانەکە ئەقڵت والێئەکا وابزانی ئەوە ڕاستە. یان یاسای کۆنەبوونەوەی دژەبەیەکی ڕاستە لەبەر ئەوەی شەیتانەکە فریوی داوین و وادەرئەخات بۆمان حەقیقەتن. وەڵام: 1. بۆ ئەوەی ئەم ئارگومێنتە کاربکات، ئەبێت پێشگریمانە بنەما ئەقڵی و لۆجیکییەکان بکات، ئەمەش واتای ئەوەیە تێڕوانینێکی خۆبەدرۆهێنەرە. بۆ نمونە ئەگەر بنەمایەکی وەکو یاسای کۆنەبوونەوەی دژبەیەکی هەڵەبێت، ئەوا ا و نا ا ڕاستە لەیەک کاتدا بە هەمان مانا. ئەمەش واتای ئەوەیە ئەم ئارگومێنتە و پێچەوانەکەی ڕاستن. 2. بیرۆکەی شەیتان و فریودان کاتێک مانایان دەبێت کە کولیات بوونی هەبێت، کەوابوو ئارگومێنتەکە پێشگریمانەی کولیاتیش ئەکات. 3. بۆ ئەوەی ...